Mineralogija, hemija i distribucija odabranih mikroelemenata u uglju i glincima Ibarskog basena (Južna Srbija)

Apstrakt

Uzorci uglja iz rudnika Jarando, Tadenje i Progorelica i glinaca bogatih organskom supstancom iz ležišta borata Piskanja (Ibarski tercijarni basen) proučavani su primenom optičke mikroskopije, rendgenske difrakcije praha (XRD), skenirajuće elektronske mikroskopije povezane sa jedinicom za analizu energije dispergovanih rengenskih zraka (SEM-EDS), infra crvenom spektrometrijom sa Furijeovom transformacijom (FTIR), kao i ICP-MS i XRF spektrometrijom za utvrđivanje njihovog sastava i hemijskih svojstava. Kameni ugalj sa visokim sadržajem isparljivih materija i borna mieralizacija su glavne mineralne sirovine u Ibarskom basenu. Mineraloška i geohemijska ispitivanja pokazala su da su glavni minerali u uglju kvarc, pirit, sa promenljivim sadržajem minerala glina (kaolinit, montmorilonit, ilit), kalcita, sulfata, dok se borati javljaju u niskim koncentracijama. Framboidalni pirit je glavni oblik sumpora u uglju. Minerali glina i karbonati su često vezani sa maceralima ili u mineralno-bituminoznom kompleksu, što ukazuje na visok sadržaj pepela i ograničene mogućnosti čišćenja uglja. Visokotemperaturni pepeo uglja (HTCA), posebno u ležištu Tadenje, ima veoma visok sadržaj As, Co, Cu, Cr i Ni. Sadržaj Mo, Sb, Pb, V i Zn je nešto viši od vrednosti Klarka za pepeo kamenih ugaljeva. Uzorci glinaca iz ležišta Piskanja izgrađeni su od kvarca, dolomita i minerala glina (ilit i hlorit) sa promenljivim učešćem plagioklasa i K-feldspata i liskuna. Sulfidi Pb, Zn i Cu, gips, celestin, barit, rutil i apatit su prisutni u niskim koncentracijama.